wprowadzenie: alfabet

spis treści › podręcznik maryjski › wprowadzenie: alfabet

Alfabet maryjski jest oparty na alfabecie rosyjskim i składa się z 36 liter. Litery ҥ, ӧ i ӱ nie występują w alfabecie rosyjskim, z kolei litery ё, ф, х, ц i щ występują niemal wyłącznie w rosyjskich zapożyczeniach. Palatalizacje w języku maryjskim i w języku rosyjskim różnią się między sobą i będą omówione w osobnym rozdziale. Ortografia maryjska nie różni się znacznie od polskiej, na przykład pierwszy wyraz w zdaniu i nazwy własne są pisane z dużej litery. Litery ҥ, ъ i ь nie występują na początku żadnego wyrazu i jako duże litery są pisane wyłącznie w tekstach pisanych w całości dużymi literami. Zarówno w druku, jak i w piśmie odręcznym niektóre litery mają w kursywie inny kształt niż w piśmie prostym, dlatego w poniższej tabeli podano oba style.

pismo proste	pismo pochyłe	wymowa
А а	А а	[a]
Б б	Б б	[b]
В в	В в	[v]
Г г	Г г	[g]
Д д	Д д	[d]
Е е	Е е	[e/ je]
Ё ё	Ё ё
Ж ж	Ж ж	[ž]
З з	З з	[z]
И и	И и	[i]
Й й	Й й	[j]
К к	К к	[k]
Л л	Л л	[l/ ľ]
М м	М м	[m]
Н н	Н н	[n/ ń]
Ҥ ҥ	Ҥ ҥ	[ŋ]
О о	О о	[o]
Ӧ ӧ	Ӧ ӧ	[ö]
П п	П п	[p]
Р р	Р р	[r]
С с	С с	[s]
Т т	Т т	[t]
У у	У у	[u]
Ӱ ӱ	Ӱ ӱ	[ü]
Ф ф	Ф ф
Х х	Х х
Ц ц	Ц ц
Ч ч	Ч ч	[ć]
Ш ш	Ш ш	[š]
Щ щ	Щ щ
Ъ ъ	Ъ ъ	—
Ы ы	Ы ы	[ə]
Ь ь	Ь ь	—
Э э	Э э	[e]
Ю ю	Ю ю	[u/ ju]
Я я	Я я	[a/ ja]

[W oryginalnym tekście jest w tym miejscu próbka pisma odręcznego.]

Poniżej informacje na temat wybranych liter.

1. Twardy znak (ъ) nie jest wymawiany. W języku rosyjskim pokazuje, że poprzedzająca go litera nie jest zmiękczona, i występuje bardzo rzadko. W tej funkcji nie jest potrzebny w języku maryjskim. Zamiast tego jest używany w wyrazach złożonych, w których pierwszy człon kończy się twardą spółgłoską, a drugi zaczyna od е, ю lub я. Przykłady:

пӧръеҥ [pörjéŋ] ‘mężczyzna’ (por. кӱрен [kürén] ‘brązowy’)
йыръюж [jərjúž] ‘atmosfera’

2. Miękki znak (ь) również nie jest wymawiany. Jest używany do pokazania miękkiej wymowy poprzedzającej go litery. Przykład:

кольмо [kóľmo] ‘łopata’

3. Litery е, ю i я są wymawiane [je ju ja] w następujących pozycjach:

na początku wyrazu:

еш [ješ] ‘rodzina’
юж [juž] ‘powietrze’
ял [jal] ‘wieś’

po samogłosce:

мием [mijém] ‘przyjdę’
июнь [ijúń] ‘czerwiec’
ияш [ijáš] ‘pływać’

po twardym i miękkim znaku (przy czym połączenia ье, ью i ья występują tylko w zapożyczeniach):

пӧръеҥ [pörjéŋ] ‘mężczyzna’
коньяк [końják] ‘koniak’

Dodatkowo ю i я pokazują zmiękczoną wymowę л i н.

4. Litera ё w języku rosyjskim oznacza głoskę [o] wraz ze zmiękczeniem poprzedzającej spółgłoski lub połączenie [jo] w pozycjach na początku wyrazu, po samogłosce albo po ъ lub ь. W języku maryjskim ё występuje tylko w rosyjskich zapożyczeniach, np. ёршик [jóršik] ‘szczotka’, самолёт [samoľót] ‘samolot’. W języku maryjskim połączenie [jo] jest pisane йо, np. йошкар [joškár] ‘czerwony’.