spis treści › podręcznik maryjski › wprowadzenie: spółgłoski
We współczesnym literackim języku maryjskim występują poniższe spółgłoski:
| p b | t d | k g | |||
| ć | |||||
| v | s z | š ž | |||
| m | n | ń | ŋ | ||
| r | |||||
| l | ľ | ||||
| j |
W tabeli pominięto [c f χ] oraz zmiękczone [tʲ dʲ sʲ zʲ rʲ lʲ], które często pojawiają się w rosyjskich zapożyczeniach.
Poniżej jest opis poszczególnych spółgłosek. Znak akcentu (◌́) nad samogłoską oznacza akcentowaną sylabę.
1. [p] — spółgłoska zwarta wargowa (dwuwargowa) bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹p›.
[pört] ‘dom’
[pu] ‘drewno’
[pel] ‘połowa’
[šópo] ‘kwaśny’
[üpán] ‘‑włosy, z włosami’
[kopá] ‘dłoń’
[optáš] ‘kłaść’
[šǘšpək] ‘słowik’
[ćáple] ‘sławny, wspaniały’
[üp] ‘włosy’
[šəp] ‘cichy’
[žap] ‘czas’
2. [b] — spółgłoska zwarta wargowa (dwuwargowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹b›. Występuje w rosyjskich zapożyczeniach, a w rodzimych wyrazach tylko w zbitce [mb] (zob. spółgłoskę [v] w punkcie 8).
[boks] ‘boks’
[benzín] ‘benzyna’
[tabú] ‘tabu’
[kómbo] ‘gęś’
[šümbél] ‘kochany’
3. [t] — spółgłoska zwarta przedniojęzykowa (dziąsłowa) bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹t›.
[téle] ‘zima’
[tíde] ‘to’
[túšto] ‘tam’
[óto] ‘gaj’
[játər] ‘dużo’
[váte] ‘żona’
[íkte] ‘jeden’
[utlá] ‘więcej, ponad’
[ertáš] ‘przejść, minąć’
[kúdət] ‘sześć’
[ćot] ‘bardzo’
[jot] ‘obcy’
4. [d] — spółgłoska zwarta przedniojęzykowa (dziąsłowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹d›. Tradycyjnie wymawiana [d] w zbitce [nd], a [δ] w pozostałych pozycjach; współcześnie wymawiana [d] w każdej pozycji.
[déne] ‘z (kim)’
[déke] ‘do’
[deć] ‘z, od’
[ćodərá] ‘las’
[udá] ‘zły’
[ódo] ‘Udmurta’
[mondáš] ‘zapomnieć’
[pə́rdəž] ‘ściana’
[kínde] ‘chleb’
5. [k] — spółgłoska zwarta tylnojęzykowa bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹k›.
[kéće] ‘słońce, dzień’
[kö] ‘kto?’
[kok] ‘dwa’
[aká] ‘starsza siostra’
[tükáš] ‘dotknąć’
[šúko] ‘dużo’
[ške] ‘własny, swój’
[pikš] ‘strzała’
[akrét] ‘starożytny’
[ik] ‘jeden’
[jük] ‘dźwięk, głos’
[adák] ‘znowu’
6. [g] — spółgłoska zwarta tylnojęzykowa dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹g›. Tradycyjnie wymawiana [g] w zbitce [ŋg], a [γ] w pozostałych pozycjach; współcześnie wymawiana [g] w każdej pozycji.
[gən] ‘jeśli’
[goć] ‘przez’
[gəć] ‘od, z’
[šogáš] ‘stać’
[tugé] ‘tak, w ten sposób’
[kugú] ‘duży’
[ikgáj] ‘taki sam’
[póŋgo] ‘grzyb’
[érge] ‘syn’
7. [ć] — spółgłoska zwarto-szczelinowa środkowojęzykowa bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹ć›.
[ćən] ‘prawdziwy’
[ćon] ‘serce, dusza’
[ćə́ve] ‘kura’
[aćá] ‘ojciec’
[ćüćǘ] ‘wujek’
[kóćo] ‘gorzki’
[monćá] ‘łaźnia’
[kǘdərćö] ‘piorun’
[tićmáš] ‘cały’
[lać] ‘dokładnie, właśnie’
[küć] ‘paznokieć’
[kǘšəć] ‘z góry’
8. [v] — spółgłoska szczelinowa wargowa (wargowo-zębowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹w›. W pozycji innej niż zbitka [mb] tradycyjnie wymawiana [β], a współcześnie [v] (zob. spółgłoskę [b] w punkcie 2).
[váte] ‘żona’
[ver] ‘miejsce’
[vuj] ‘głowa’
[avá] ‘matka’
[léve] ‘ciepły’
[kavá] ‘niebo’
[sovlá] ‘łyżka’
[sörvaláš] ‘błagać, namawiać’
[tǘrvö] ‘usta’
[váze] ‘waza’
[dʲiván] ‘kanapa’
[ávgust] ‘sierpień’
9. [s] — spółgłoska szczelinowa przedniojęzykowa (dziąsłowa) bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹s›.
[saj] ‘dobry’
[ser] ‘brzeg’
[satú] ‘towar’
[pasú] ‘pole’
[jö́sö] ‘trudny’
[pǘsö] ‘ostry’
[pórsən] ‘jedwab’
[jǘksö] ‘łabędź’
[posná] ‘oddzielny’
[tüs] ‘kolor’
[kas] ‘wieczór’
[pə́rəs] ‘kot’
10. [z] — spółgłoska szczelinowa przedniojęzykowa (dziąsłowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹z›.
[zal] ‘sala’
[küzáš] ‘wspiąć się’
[azá] ‘niemowlę’
[izí] ‘mały’
[úrzo] ‘garść’
[üzgár] ‘przedmiot’
[sǘzlö] ‘szydło’
[téŋəz] ‘morze’
[kagáz] ‘papier’
[négəz] ‘podstawa’
11. [š] — spółgłoska szczelinowa przedniojęzykowa (zadziąsłowa) bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹sz›.
[šəl] ‘mięso’
[šij] ‘srebro’
[šódo] ‘płuca’
[ušém] ‘związek’
[üšán] ‘wiara, zaufanie’
[pašá] ‘praca’
[umšá] ‘usta’
[jǘštö] ‘mróz’
[vaštár] ‘klon’
[ješ] ‘rodzina’
[ruš] ‘Rosjanin’
[uláš] ‘być’
12. [ž] — spółgłoska szczelinowa przedniojęzykowa (zadziąsłowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹ż›.
[žap] ‘czas’
[kužú] ‘długi’
[užáš] ‘część’
[šə́že] ‘jesień’
[óžno] ‘wcześniej’
[užgá] ‘futro’
[kuržáš] ‘biec’
[mardéž] ‘wiatr’
[éŋəž] ‘malina’
[keŋéž] ‘lato’
13. [m] — spółgłoska nosowa wargowa (dwuwargowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹m›.
[mo] ‘co?’
[məj] ‘ja’
[mükš] ‘pszczoła’
[ómo] ‘sen’
[júmo] ‘bóg’
[túmo] ‘dąb’
[ímńe] ‘koń’
[omsá] ‘drzwi’
[olmá] ‘jabłko’
[ídəm] ‘klepisko’
[tam] ‘smak’
[em] ‘lekarstwo’
14. [n] — spółgłoska nosowa przedniojęzykowa (dziąsłowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹n›.
[ner] ‘nos’
[náre] ‘około’
[néle] ‘ciężki’
[teníj] ‘w tym roku’
[tarvanáš] ‘wyruszyć’
[déne] ‘z (kim)’
[jandá] ‘szkło’
[tumná] ‘sowa’
[sösná] ‘świnia’
[tagán] ‘pięta’
[ćon] ‘serce, dusza’
[iján] ‘lodowy, lodowaty’
15. [ń] — spółgłoska nosowa środkowojęzykowa dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹ń›.
[ńimó] ‘nic’
[ńéməć] ‘Niemiec’
[ńústək] ‘ponury’
[tüńá] ‘świat’
[vəńér] ‘płótno’
[məńár] ‘ile?’
[ímńe] ‘koń’
[arńá] ‘tydzień’
[kǘrtńö] ‘żelazo’
[pǘtəń] ‘całkowity’
[kútəń] ‘podłużny’
[súgəń] ‘błogosławieństwo’
16. [ŋ] — spółgłoska nosowa tylnojęzykowa dźwięczna, wymawiana jak w pol. ‹bank›, ang. ‹king›.
[oŋá] ‘deska’
[šəŋá] ‘komar’
[eŋér] ‘rzeka’
[póŋgo] ‘grzyb’
[šóŋšo] ‘jeż’
[jeŋgá] ‘szwagierka, bratowa’
[ćaŋ] ‘dzwon’
[oŋ] ‘pierś’
[jeŋ] ‘człowiek’
Należy zwrócic uwagę na różnicę między spółgłoską [ŋ], a zbitką spółgłosek [ŋg].
[véŋe] ‘zięć’
[méŋge] ‘słup’
[ćaŋá] ‘kawka’
[koŋgá] ‘piec’
[oŋá] ‘deska’
[šóŋgo] ‘stary’
17. [r] — spółgłoska drżąca przedniojęzykowa (dziąsłowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹r›.
[ruáš] ‘ciasto’
[ródo] ‘krewny’
[rǘdö] ‘środek’
[arú] ‘czysty’
[ö́rəš] ‘wąs’
[jörá] ‘dobra’
[érge] ‘syn’
[arńá] ‘tydzień’
[jórlo] ‘biedny’
[jer] ‘jezioro’
[vür] ‘krew’
[eŋér] ‘rzeka’
18. [l] — spółgłoska boczna przedniojęzykowa (dziąsłowa) dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹l›.
[léve] ‘ciepły’
[lać] ‘dokładnie, właśnie’
[lupš] ‘bicz’
[kólo] ‘dwadzieścia’
[néle] ‘ciężki’
[iláš] ‘żyć’
[kúmlo] ‘trzydzieści’
[polšáš] ‘pomóc’
[sǘzlö] ‘szydło’
[el] ‘kraj’
[nəl] ‘cztery’
[kol] ‘ryba’
19. [ľ] — spółgłoska boczna środkowojęzykowa dźwięczna, wymawiana jak we wł. ‹figlio›, ros. ‹ель›.
[ľúvək] ‘brudny’
[ľərgáš] ‘chichotać’
[ľapkáš] ‘gadać’
[šǘľö] ‘owies’
[kógəľo] ‘placek, pieróg’
[šóľo] ‘młodszy brat’
[pərľá] ‘razem’
[vərľáŋge] ‘pliszka’
[pǘgəľmö] ‘szyszka’
[múgəľ] ‘pogardliwie’
[kuľ] ‘torba (z plecionki)’
[ceľ] ‘cel’
20. [j] — półsamogłoska środkowojęzykowa dźwięczna, wymawiana jak pol. ‹j›.
[jot] ‘obcy’
[jön] ‘sposób’
[jer] ‘jezioro’
[poján] ‘bogaty’
[kajáš] ‘iść’
[püjá] ‘staw, tama’
[sajláš] ‘wybrać’
[ójgo] ‘troska, nieszczęście’
[pajrém] ‘święto’
[vuj] ‘głowa’
[saj] ‘dobry’
[toj] ‘mosiądz’
Poniżej trzy spółgłoski pojawiające się w rosyjskich zapożyczeniach.
21. [c] — spółgłoska zwarto-szczelinowa przedniojęzykowa (dziąsłowa) bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹c›.
[ceχ] ‘wydział, hala’
[ración] ‘racja’
[molodʲéc] ‘zuch, chwat’
[akcént] ‘akcent’
22. [f] — spółgłoska szczelinowa wargowa (wargowo-zębowa) bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹f›.
[fakt] ‘fakt’
[šef] ‘szef’
[áfrike] ‘Afryka’
[cellofán] ‘celofan’
23. [χ] — spółgłoska szczelinowa tylnojęzykowa bezdźwięczna, wymawiana jak pol. ‹ch›.
[χor] ‘chór’
[kolχóz] ‘kołchoz’
[ceχ] ‘wydział, hala’
Więcej przykładów ilustrujących wymowę powyższych spółgłosek można znaleźć między innymi w Wikipedii, wyszukując podane opisy, na przykład „spółgłoska zwarta dwuwargowa bezdźwięczna”.