spis treści › teksty maryjskie › listopad

С. Бессонова, Ноябрь, [w:] Латкок тылзе. Почеламут-влак, 2011.

⸻

(1–2) Мучаш лишемеш шыже пагыт. Чал теле вашка мемнан дек. ‘Zbliża się koniec czasu jesieni. Szara zima spieszy do nas.’

• мучаш ‘koniec’.
• лишемеш 3. os. lp. od лишемаш, ам ‘zbliżyć się, przybliżyć się’.
• шыже ‘jesień’. пагыт ‘czas, okres’.
  Całe to zdanie ma niejasną dla mnie składnię, więc tłumaczenie jest strzałem w ciemno.
• чал ‘szary’. теле ‘zima’.
• вашка 3. os. lp. od вашкаш, ем ‘śpieszyć (się)’.
• мемнан дек ‘do nas, ku nam’; мемнан dop. od ме ‘my’, дек ‘do, ku’.

(3–4) Октябрь тылзат эртен кайыш, ноябрь оза кызытеш. ‘Minął październik, teraz rządzi listopad.’

• октябрь ‘październik’. тылзат: тылзе ‘miesiąc’; ат ‘i, też’.
• эртен кайыш ‘przeminął’, zob. VIII:3.
• ноябрь ‘listopad’.
• оза ‘właściciel; gospodarz; zarządca’.
• кызытеш ‘teraz, tymczasem, na razie’.

(5–6) Чодыра шога йӧршын чараҥын, ончен тудым чон чамана. ‘Las stoi zupełnie nago. Widząc go, serce nad nim ubolewa.’

• чодыра ‘las’.
• шога… чараҥын → чараҥын шога ‘rozebrał się i stoi; stoi nago’; чараҥын im. przys. twierdzący od чараҥаш, ам ‘rozbierać się do naga; być pozbawionym wszystkiego, zostać z niczym; stać się nagim, odkrytym’; шога 3. os. lp. od шогаш, ем ‘stać’, jako cz. posiłkowy wyraża także czynność ciągłą, trwającą przez pewien czas (por. I:8).
• йӧршын ‘całkowicie, zupełnie’.
• ончен ‘widząc, patrząc’, im. przys. twierdzący od ончаш, ем ‘patrzeć, widzieć, oglądać’.
• тудым bier. od тудо ‘on, ona; tamto; to (anaforycznie)’.
• чон ‘dusza; serce’.
• чамана 3. os. lp. od чаманаш, ем ‘żałować; współczuć; ubolewać’.

(7–8) Лач пӱнчӧ ден кож кеҥеж жапым тугак мыланна шарныктат. ‘Już tylko sosny i świerki tak nam przypominają o lecie.’

• лач ‘właśnie, dokładnie; tylko, zaledwie’.
• пӱнчӧ ‘sosna’. ден ‘i’. кож ‘świerk’.
• кеҥеж ‘lato’. жапым bier. od жап ‘czas’.
• тугак ‘tak; tak po prostu’.
• мыланна ‘nam, dla nas’; cel. od ме ‘my’.
• шарныктат 3. os. lm. od шарныкташ, ем ‘przypominać’.

(9–10) Игече пужлен: кажне кечын я йӱр шӱведа, лум лумеш ‘Zepsuła się pogoda: każdego dnia albo mży, (albo) pada śnieg’

• игече ‘pogoda’.
• пужлен 3. os. lp. czasu przeszłego II od пужлаш, ем ‘zepsuć się; pogorszyć się’.
• кажне кечын ‘codziennie, każdego dnia’; кажне ‘każdy’; кечын dop. od кече ‘dzień’.
• я ‘albo’.
• йӱр ‘deszcz’. шӱведа 3. os. lp. od шӱведаш, ем ‘pluć; (o deszczu) kropić, mżyć’.
• лум ‘śnieg’. лумеш 3. os. lp. od лумаш, ам ‘(o śniegu) padać’.
  Albo brakuje mi w tym zdaniu jednego я (przed лум лумеш), albo szyk z jednym я na początku (zamiast między йӱр шӱведа i лум лумеш) jest dla mnie kłopotliwie zaskakujący.

(11–12) Пуа мардеж йӱштӧ йӱдвечын, кавам пыл ора леведеш. ‘Zimny wiatr wieje z północy, zwały chmur zakrywają niebo.’

• пуа 3. os. lp. od пуаш, эм ‘wiać; dmuchać’.
• мардеж ‘wiatr’.
• йӱштӧ ‘zimny, mroźny’.
• йӱдвечын ‘z północy’; йӱдвел ‘północ’.
• кавам bier. od кава ‘niebo’.
• пыл ‘chmura’. ора ‘stos, sterta; masa; nagromadzenie, skupisko’.
• леведеш 3. os. lp. od леведаш, ам ‘przykrywać; zasłaniać’.

(13–14) Лекмет ок шу пӧрт гыч уремыш: чыла вере ночко, лавыра. ‘Nie chce ci się wyjść z domu na ulicę: wszędzie mokro i błoto.’

• лекмет ок шу ‘nie chce ci się iść/ wychodzić’; лекме im. przym. bierny od лекташ, ам ‘iść; wychodzić’; ет przyrostek dzierż. 2. os. lp.; ок шу przecząca forma 3. os. lp. od шуаш, ам ‘dojść, dotrzeć; dosięgnąć’, który w 3. os. lp. tworzy z im. przym. biernymi konstrukcje wyrażające ochotę zrobienia czegoś: шуэш ‘(komuś) chce się, (ktoś) ma ochotę’, ок шу ‘(komuś) nie chce się, (ktoś) nie ma ochoty’.
• пӧрт гыч ‘z domu’; пӧрт ‘dom’; гыч ‘z, od’.
• уремыш illat. od урем ‘ulica’.
• чыла вере ‘w każdym miejscu, wszędzie’; чыла ‘wszyscy, wszystkie; każdy’; вере ‘w miejscu’.
• ночко ‘mokry, wilgotny; wilgoć; słota’.
• лавыра ‘błoto’.

(15–16) Ынеж пу ноябрь шке вержым эше кеч изиш телылан. ‘Jeszcze nie chce listopad ustąpić zimie choćby trochę swojego miejsca.’

• ынеж пу ‘nie chce dać’, przecząca forma 3. os. lp. trybu chcącego od пуаш, эм ‘dać’.
• ноябрь ‘listopad’.
• шке ‘sam; swój’.
• вержым: вер ‘miejsce’; жы = przyrostek dzierż. 3. os. lp.; м = bier.
• эше ‘jeszcze’.
• кеч изиш ‘choć trochę’; кеч ‘nawet jeśli; choćby, chociaż’; изиш ‘trochę, mało’.
• телылан ‘zimie, dla zimy’, cel. od теле.

Jestem na Mastodonie.