spis treści › teksty maryjskie › czerwiec

С. Бессонова, Июнь, [w:] Латкок тылзе. Почеламут-влак, 2011.

⸻

(1–2) Вучен шуктышна ме кеҥежым. Июнь кызыт жаплан оза. ‘Doczekaliśmy się lata. Teraz czerwiec jest na jakiś czas gospodarzem.’

• вучен шуктышна ‘doczekaliśmy (się)’: вучен im. przys. twierdzący od вучаш, ем ‘czekać’; шуктышна 1. os. lm. czasu przeszłego I od шукташ, ем, zob. V:7.
• ме ‘my’.
• кеҥежым bier. od кеҥеж ‘lato’.
• июнь ‘czerwiec’.
• кызыт ‘teraz’.
• жаплан ‘na pewien czas’, cel. od жап ‘czas, okres’.
• оза ‘gospodarz, właściciel, pan’.

(3–4) Шога ынде шокшо йӱд-кече. Турий вуй ӱмбалне мура. ‘Upał utrzymuje się już dzień i noc. Nad głową śpiewa skowronek.’

• шога 3. os. lp. od шогаш, ем ‘stać; utrzymywać się, trwać’.
• ынде ‘teraz, już’.
• шокшо ‘upał; gorący, upalny’.
• йӱд-кече ‘dzień i noc; nieprzerwanie’.
• турий ‘skowronek’.
• вуй ӱмбалне ‘nad głową’; вӱй ‘głowa’; ӱмбалне ‘na; nad’.
• мура 3. os. lp. od мураш, ем ‘śpiewać’.

(5–6) Кумда олык лапыште шудо ужар посто гае коеш. ‘Trawa na szerokich, łąkowych nizinach wygląda jak zielone sukno.’

• кумда ‘szeroki; rozległy’.
• олык ‘łąka’.
• лапыште iness. od лап ‘nizina’.
• шудо ‘trawa’.
• ужар ‘zielony’.
• посто ‘sukno’. гае ‘jak, niczym’.
• коеш 3. os. lp. od кояш, ам ‘wyglądać’.

(7–8) Жап шуко огеш эрте — тушко ял калык сава ден лектеш. ‘Nie mija dużo czasu, a wieśniacy idą tam z kosami.’

• жап ‘czas’.
• шуко ‘dużo, wiele’.
• огеш эрте przecząca forma 3. os. lp. od эрташ, ем ‘przejść, minąć; (o czasie) minąć, upłynąć’.
• тушко ‘tam, do tamtego miejsca’.
• ял ‘wieś’.
• калык ‘naród; ludzie’.
• сава ‘kosa’. ден ‘z (kim/ czym)’.
• лектеш 3. os. lp. od лекташ, ам ‘iść; chodzić’.

(9–10) Пасушто у шурно мардеж ден вӱдтолкынла чылт лӱҥгалтеш ‘Na polu nowe zboże kołysze się na wietrze zupełnie jak fala’

• пасушто ‘na polu’; iness. od пасу ‘pole’.
• у ‘nowy’.
• шурно ‘zboże’.
• мардеж ден ‘na wietrze’; мардеж ‘wiatr’; ден = poimek narz.
• вӱдтолкынла ‘jak/ niczym fala’; komp. od вӱдтолкын ‘fala’.
• чылт ‘całkowicie, zupełnie’.
• лӱҥгалтеш 3. os. lp. od лӱҥгалташ, ам ‘kołysać się’.

(11–12) Уржа-сорла пагыт шумешке пога туто пырчым вуеш. ‘?’

• уржа-сорла ‘żniwa’; уржа ‘żyto’; сорла ‘sierp’.
• пагыт ‘czas, okres’.
• шумешке im. przys. następczy od шуаш, ам ‘dojść, dotrzeć; nadejść, nastąpić’; także w funkcji poimka ‘do, aż do’.
• пога 3. os. lp. od погаш, ем ‘zbierać, gromadzić’.
• туто ‘dojrzały’.
• пырчым bier. od пырче ‘ziarno’.
• вуеш lat. od вуй ‘głowa; rozum’; w wielu frazeologizmach, np. вуеш налаш ‘obrażać się’, вуеш шуаш ‘dorosnąć’, вуеш кодаш ‘zostać/ utkwić w pamięci’; także jako poimek w określeniach czasu, np. тылзе вуеш ‘co miesiąc’, арня вуеш ‘co tydzień’.

(13–14) Чодыраште кушкеш поҥго тӱрлӧ, да снеге вашке чеверга. ‘W lesie rosną różne grzyby, a poziomki wkrótce się zaczerwienią.’

• чодыраште ‘w lesie’, iness. od чодыра ‘las’.
• кушкеш 3. os. lp. od кушкаш, ам ‘rosnąć’.
• поҥго ‘grzyb’.
• тӱрлӧ ‘różny, rozmaity’.
• да ‘i, a’.
• снеге [sńe-] ‘poziomka’.
• вашке ‘wkrótce, niedługo, szybko’.
• чеверга 3. os. lp. od чевергаш, ем ‘czerwienić się’.

(15–16) Эҥерыште, ерыште вӱдшӧ чевер кече дене ыра. ‘Woda w rzekach i jeziorach nagrzewa się od czerwonego słońca.’

• эҥерыште ‘w rzece’, iness. od эҥер ‘rzeka’.
• ерыште ‘w jeziorze’, iness. od ер ‘jezioro’.
• вӱдшӧ: вӱд ‘woda’; шӧ = przyrostek dzierż. 3. os. lp.
• чевер ‘piękny, ładny; czerwony’.
• кече дене ‘słońcem, od słońca, na słońcu’; кече ‘słońce’; дене = wielofunkcyjny poimek, tu jako wykładnik narzędnika.
• ыра 3. os. lp. od ыраш, ем ‘grzać się, ogrzewać się’.

Jestem na Mastodonie.